Wat een bezoek aan Auschwitz-Birkenau met me heeft gedaan

Onlangs bracht ik een bezoek aan Auschwitz-Birkenau, een plek die symbool staat voor de grootste gruwelen uit onze geschiedenis. Het confronteerde me met onvoorstelbaar lijden, maar ook met de gevolgen van onmenselijke keuzes en het verlies van ethiek in de geneeskunde. Dit bezoek heeft mij diep geraakt en me doen nadenken over hoe belangrijk vrijheid voor mij is.

Gezien mijn werk als Mantelzorgmakelaar en Onafhankelijk cliëntondersteuner betekent vrijheid ook iets anders: het gaat over autonomie, zelfs als je niet meer zelfstandig bent en afhankelijk bent van zorg of hulp van anderen.

Ik ben gaan onderzoeken wat er is gedaan om zulke gruwelen in de toekomst te voorkomen. Dat is onder andere de Neurenberg-code (1947): een tienpuntenverklaring waarin vrijwillige toestemming, respect en menselijkheid centraal staan. Het werd hét fundament voor onderzoeksethiek wereldwijd.

Later werd dit verder uitgewerkt in de Verklaring van Helsinki (1964) van de Wereldgezondheidsorganisatie. Hierin is vastgelegd dat onderzoek altijd moet worden getoetst door een onafhankelijke commissie en dat de rechten en veiligheid van proefpersonen altijd voorgaan.

Wat betekent dit voor de verpleegzorg vandaag?

De medische experimenten in de concentratiekampen – zoals die van Mengele – herinneren ons eraan hoe gevaarlijk het is als de zorg de menselijke maat verliest. Juist deze donkere geschiedenis heeft de basis gelegd voor de ethiek zoals we die vandaag in de verpleegzorg kennen:

• Respect voor menselijke waardigheid

• Toestemming en autonomie van de patiënt (informed consent)

• Toetsing van onderzoek en behandelingen

• De mens altijd centraal

  
  

Deze waarden zijn stevig verankerd in de wet (WGBO) en in de beroepscode van verpleegkundigen. In Nederland staat de zorg in het teken van partnerschap en gelijkwaardigheid: de patiënt heeft een stem en een keuze. Elke dag opnieuw maken verpleegkundigen het verschil door te luisteren, te overleggen en te behandelen met compassie en respect. Zo is de ethiek die ooit werd verwaarloosd, nu juist de kern van ons vak.

Laten we samen blijven werken aan zorg die menselijk, respectvol en verantwoordelijk is. Door de lessen uit het verleden te herinneren en te integreren in onze dagelijkse praktijk, zorgen we ervoor dat de waardigheid van elke patiënt wordt beschermd. Zo geven we betekenis aan onze rol als zorgverleners en dragen we bij aan een betere, compassievolle toekomst.

Laten we dit nooit vergeten – en het koesteren in alles wat we doen.